گروه‌زدگی چگونه به انفجار چلنجر انجامید

اگر تصور می‌کنید چند فکر همیشه بهتر از یک فکر کار می‌کند، سخت در اشتباهید. چه بسا تصمیمات جمعی که آثار به مراتب مخربتری دارند. یک از آفاتی که یک گروه می‌تواند به آن دچار شود گروه‌زدگی (به انگلیسی group-think) است. گروه‌هایی که دچار گروه‌زدگی می‌شوند از تصمیم‌گیری‌های بخردانه دور می‌شوند و به مرور به درون پیله خود ساخته خود می‌خزند. این گروه‌ها آنچنان در این مرداب گرفتار می‌شوند که توانایی درک واقعیت‌های پیرامون خود را از دست می‌دهند.

ممکن است همگی ما درگیر این عارضه شده باشیم. گروه‌زدگی اعتماد به نفس تک تک اعضا گروه را زایل می‌کند و از آنها سربازانی گوش به فرمان می‌سازد. خود من بارها در محیط کار درگیر این پدیده بوده‌ام. هرگاه به نتایج اسفبار این هم‌اندیشی‌های مضحک نگاه می‌کنم راحتتر درک می‌کنم که چطور می‌توان انسان‌های خلاق و صاحب فکر را اینگونه عاجز و ناتوان ساخت که دیگر برق هیچ شوقی در نگاهشان جرقه نزند.

گروه‌زدگی در عالم سیاست هم فجایعی بس اسفناک از خود به جا گذاشته است. از عملیات ناموفق خلیج خوکها که می‌رفت به یک بحران جهانی تبدیل شود تا فاجعه حمله به عراق. نئوکانها در دولت جورج بوش آنچنان دچار گروه‌زدگی شده بودند که تنها به این می‌اندیشیدند که به کجا باید حمله کرد: ایران، عراق و یا کره شمالی. در نهایت قهرمان گروه دیک چنی بود که عراق را با دست روی نقشه نشان داد! کسی جسارت آن را نداشت تا از خود بپرسد چگونه با اِشغال یک کشور و کشتار مردم آن می‌توان با تروریزم مقابله کرد؟

برای اینکه بیشتر با این پدیده آشنا شویم تصمیم گرفتم یک ویدیوی آموزشی را به زبان فارسی برگردانم. این ویدیوی آموزشی در ابتدا به بررسی گروه زدگی می‌پردازد و در ادامه نشان می‌دهد که چگونه گروه‌زدگی به فاجعه انفجار فضاپیمای چلنجر ناسا انجامیده است.

این ویدیو را می‌توانید از آپارات و یا یوتیوب با زیرنویس فارسی تماشا کنید.

گروه‌زدگی: تعریف و مثالها

آیا تابه‌حال برایتان پیش‌آمده است که در جمع و گروهی باشید و احساس کنید که ناچارید با نظر اکثریت همراه شوید، هرچند با تصمیم گرفته‌شده موافق نبوده‌اید؟ شاید شما ازآن‌رو نگران بوده‌اید که در صورت ابراز مخالفت کسی ازنظر شما حمایت نکند. شاید رهبر و سرگروه مقتدری دارید که همواره در تلاش است تا میزان مشارکت اعضای گروه را محدود سازد، به دشواری می‌توان مجال صحبت پیدا کرد. بنابراین شما به‌راحتی تسلیم می‌شوید. اگر این‌گونه است، شما تجربه دست اولی از پدیده‌ای داشته‌اید که به گروه‌زدگی مشهور است.
این درس به بررسی مفهوم گروه‌زدگی می‌پردازد و به بررسی یکی از مشهورترین مثال‌های گروه‌زدگی می‌پردازد – فاجعه‌ی انفجار فضاپیمای چلنجر

تعریف

گروه‌زدگی زمانی اتفاق می‌افتد که یک گروه به خاطر رسیدن به اجماع، یک تصمیم ناکارآمد و اشتباه را اتخاذ می‌کند. گروه‌زدگی خلاقیت فردی و استقلال فکری اعضای گروه را در نطفه خفه می‌کند. عقل سلیم، تمایل و رغبت برای ارائه روش‌های جایگزین و بحث بر روی آن‌ها، اعتمادبه‌نفس در مطرح کردن نظری متفاوت با جمع همگی قربانی همبستگی گروهی می‌شوند که به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای تبدیل به مانعی بر سر قابلیت‌های تصمیم‌گیری و حل مسئله یک گروه می‌گردد.
گروه‌هایی که متاثر از گروه‌زدگی هستند اعتنایی به روشهای جایگزین و واقع‌بینانه ندارند و معمولا در اکثر مواقع در تلاش برای رسیدن به یک نظم و انسجام درون‌گروهی سراغ راه‌حلهای غیرمنطقی و غیرواقعی می‌روند. در نتیجه، خروجی کار و تصمیماتی که با گروه‌زدگی شکل می‌گیرد، احتمال موفقیت اندکی دارند. یک گروه زمانی بیشتر در معرض خطر گروه‌زدگی قرار دارد که از اعضایی با پیش‌زمینه‌های فکری یکسان تشکیل شده باشد، کاملا یکدست و منسجم باشد، هیچگونه قواعد روشن و روندهای معینی برای تصمیم گیری نداشته باشد، یک رهبر مسلم و پرخاشگر داشته باشد و یا اینکه از جهان خارج مجزا (ایزوله) شده باشد.
اگرچه می‌توان قدامات پیشگیرانه‌ای را برای کاهش احتمال گروه‌زدگی اتخاذ کرد، شامل:

• تعریف قواعد و روشهایی برای تصمیم گیری و پشتیبانی از آنها
• تشویق تک تک اعضای گروه برای مشارکت کامل
• تقسیم اعضای گروه به گروه‌های کوچکتر خلاق پیش از به اشتراک گذاشتن نظرات در گروه بزرگتر
• پشتیانی و حمایت از مباحثه و کشمکش‌های سازنده درون‌گروهی
• در اولویت قرار دادن بررسی همه روش‌های و راه‌حل‌های جایگزین پیش از تصمیم‌گیری
• دعوت از کارشناسانی خارج از گروه برای اینکه دیدگاه‌ها و فهم خودشان را با گروه به اشتراک بگذارند
• درخواست از رهبران گروه برای نگه داشتن ایده‌ها و دیدگاه‌هایشان تا زمانی که امکان آن به گروه داده شده باشد تا نظرات خودش را بیان کند.
• داشتن یک منتقد از پیش تعیین شده یا «وکیل مدافع شیطان» در گروه تا ایده‌ها و تصمیمات را به چالش بکشد

فاجعه انفجار فضاپیمای چلنجر

شاید یکی از مهمترین و شناخته شده‌ترین مثالهای گروه‌زدگی فاجعه انفجار فضاپیمای چلنجر باشد که درست پس از پرتاب در ۲۸ ژانویه 1986 اتفاق افتاد. اگر در آن زمان زنده بوده‌اید، شاید این صحنه دلخراش و مهیب را در برنامه زنده تلویزیونی دیده‌اید. اما نکته‌ای که اکثر مردم در باره آن روز نمی‌دانند وقایعی بود که منجر به آن انفجار شد و در آن روز مرگبار زندگی هفت خدمه سوار بر فضاپیمای چلنجر را برای همیشه تغییر داد. لازم است اشاره شود که انفجار چلنجر بر اثر یک نقص سخت‌افزاری در «اورینگ» یک تقویت‌کننده سوخت جامد راکت روی داد، اما تصمیمی که ناسا در آن روز گرفت هم ایراد داشت. تصمیم بسیار ساده بود. پرتاب کردن و یا پرتاب نکردن.
این تصمیم اشتباه بود، و این تصمیم قطعی شده بود. یک روز پیش از پرتاب ناسا اخطاری را از تایکول (Thiokol) دریافت می‌کند - مقاطعه‌کاری که مسئولیت اصلی توسعه «اورینگ» تقویت‌کننده‌های سوخت جامد راکت را بر عهده داشت- نگرانی اصلی آنها سردی بیش از حد و غیر معمولی دمای هوای در روز پیش‌بینی شده برای پرتاب بود و اینکه سردی هوا می‌تواند خطر بالقوه‌ای برای عملکرد و کارایی «اورینگ» باشد. از آنجاییکه ناسا پیشتر پرتاب فضاپیما را به خاطر بدی هوا یکبار به تاخیر انداخته بود، به تعویق انداختن آن برای بار دوم و آنهم به خطر برودت هوا ایده‌ی جالبی به نظر نمی‌رسید. ناسا برآن شد تا بر نتایج آزمایشی بر روی این «اورینگ»ها استناد کند، درحالی‌که تایکول اخطار داده بود که آن آزمایشها هم قابل اعتماد نیستند.
فشارها به مهندسین تایکول منتقل شد تا تمایل ناسا برای پرتاب را تایید کنند، بنابراین آنها درخواست یک جلسه خصوص را مطرح کردند. در عرض پنج دقیقه تایکول موافقتش را با پرتاب بدون هرگونه اعتراض و مخالفتی اعلام کرد. اینکه پرتاب طبق برنامه زمانبندی شده انجام گیرد بر امنیت پرتاب اولویت یافت. هر دو طرف از تبعات اجتماعی و سیاسی لغو دوباره برنامه پرتاب ترس داشتند.هرگونه پیشنهاد منطقی برای تعویق پرتاب بلافاصله از سوی ناسا نادیده گرفته می‌شد. فشارها از سویی ناسا برای تایید پرتاب، تایکول را در موقعیت دشواری قرار داد. خیلی‌ها نگران آن بودند که اگر تایکول آنچه را که ناسا از آنها می‌خواهد انجام ندهند، از این برنامه کنار گذاشته خواهند شد. در نهایت، یک جلسه خصوصی گروه را منزوی (ایزوله) کرد. گروه‌زدگی امکان یافت تا گروه مهندسین تایکول را اداره کند. تا این لحظه، تایکول بر توصیه خودش مبنی بر لغو پرتاب ایستادگی کرده بود. ولی به محض اینکه منزوی شد، از این پافشاری دست کشید.
تصمیم غلطی که در آستانه پرتاب چلنچر گرفته شد، خیلی زود ثابت شد که اشتباهی مهلک و مرگبار بود. تنها چند لحظه پس از پرتاب چلنجر «اورینگ» از کار ایستاد و چلنجر منفجر شد. هفت زن و مرد شجاع زندگی‌شان را در آن روز به خاطر گروه‌زدگی از دست دادند.
اگرچه ممکن است که شما در شرایط مرگ و زندگی در گروه‌هایی که در آنها عضو هستید قرار نگیرید، اما باید بدانید که گروه‌زدگی منجر به تصمیمات مخربی می‌شوند که می‌توانند عواقب ناگواری داشته باشند. با برداشتن گامهایی که پیشتر ذکر شد می‌توان امکان گروه‌زدگی را کاهش داد، شما و گروه‌هایتان خواهید توانست امکان بیشتری برای اجتناب از نتایج منفی مرتبط با گروه‌زدگی داشته باشید.