در مصاحبه شبکه عمومی آمریکا (NPR) با سه زن فضانورد از آژانس فضایی آمریکا (ناسا) از شنوندگان درخواست می‌شود پیش از مصاحبه سوالات خود را با مجری برنامه در میان بگذارند. آنطور که مجری برنامه «آدام کُل» می‌گوید عمومی‌ترین سوالی که پرسیده شده بود این بود که وقتی شما در فضا پریود می‌شوید چکار می‌کنید؟!
آدام کُل از پرسیدن این پرسش از مهمانان خود به دو دلیل زیر خودداری می‌کند:
۱- خود نفس این پرسش به واقع عقبه تاریخی عمیقی دارد.
۲- پاسخ به این پرسش کاری است ملال آور و جانکاه.
در نهایت مجری این مصاحبه به این پرسش پاسخی سرراست می‌دهد:
«دقیقا مشابه همان چیزی که در زمین اتفاق می‌افتد. در سه دهه گذشته از تاریخ فضانوردی زنان، پریود در فضا چیزی کاملا طبیعی بوده است. شرایط بی وزنی مشکلی برای قاعدگی به وجود نمی‌آورد.»
اما دو نکته جالب در خصوص این پرسش و پاسخ به ذهن من رسید.
نخست اینکه قاعدگی در طول تاریخ نه تنها موضوع شرم و حیا بلکه مایه تحقیر و فرومایگی بوده است .
همین چندی پیش بود که دونالد ترامپ در یک مصاحبه رادیویی مجری زن فاکس نیوز در برنامه مناظره جمهوری خواهان را اینگونه توصیف کرد: «خون از چشمانش بیرون می‌آمد. خون از یک جایش بیرون می‌آمد». اگر چه ترامپ به حماقت و جنجال شهره است اما صحبتهای او نشان از نگاه خاص مردم ینگه دنیا است به این موضوع. خون قاعدگی تهوع انگیز و چندش آور است. ویدیو زیر را ببینید:
در این سوی دنیا و در کشور خودمان نیز صحبت از قاعدگی و عادت ماهیانه امری نکوهیده است. حساب فقه اسلامی جداست چرا که اساسش بر نجاست و پاکی استوار است و سنگ و کلوخ در آن اسباب طهارت، قاعدگی هم مستلزم طهارت. اما می‌خواهم برشی دیگری از تارخ خودمان را اینجا پررنگ کنم و نشان دهم که در این موضوع فقه شیعی تنها نیست!
دشتان واژه‌ای است پهلوی و اشاره دارد به دوران قاعدگی. در آیین زرتشتی زن در دوران دشتان یا همان قاعدگی بایستی در محلی به نام دشتانستان اقامت گزیند و در پایان خود را با پیشاب گاو بشوید. خون زن در این ایام نباید بر زمین ریخته شود و قص علی هذا. نگاهی به شدت دهشتناک به یک امر کاملا فیزیولوژیکی در زنان.
اینکه تا بحال ندیده‌ام فرزندان کوروش و پاسداران فرهنگ آریایی اصراری بر جایگزینی کلمه دشتان داشته باشند، شاید به این برگردد که دشتان آنقدر نجس است که بگذار عربی باقی بماند: قاعدگی!
اما نکته دوم. اگر فرض محال را محال ندانیم و تصور کنیم جهان اسلام هم فضانوردان زنی می‌داشت چه بسا اینگونه پرسشها از جغرافیای اسلام تا جغرافیای غرب متجددِ مسیحی دچار تغیر می‌گشت. آنجا از پریود می‌پرسند و اینجا بی شک مسلمانان در پی کشف قبله سنج فضایی و چگونگی غسل جنابت در فضا بر می‌آمدند. هرچند این فرض محال محال‌تر از آن است که مفروض شود. پایان دنیا را شاید بشود فرض کرد اما پایگاه فضایی اسلامی را هرگز!
«خلق الانسان من علق»؛ و براستی چرا یک امر فیزیولوژیکی در زنان تا بدین سان در دنیای ما دچار تابو شده است؟ به این سوال باید متخصصان امر و جامعه شناسان بپردازند اما نباید فراموش کنیم که ذهن دینی به دنبال کراهات و مستحبات است و گریزی از آن نیست.
پانویس
۱- دونالد ترامپ یکی از نامزدهای جمهوری خواهان برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ است. هر از گاهی صحبتهای او جنجالی در آمریکا پدید می‌آورد.
۲- در خصوص این موضوع تحقیقات زیادی صورت گرفته است. خصوصا از جانب فمینیستهای نسل سوم. در حین گشت و گذار اینترنتی مصاحبه یکی از فمینیستها برای من جالب بود. او معتقد است نظام سرمایه داری و شرکتهای معظم دارو سازی و بهداشتی در تابو نگه داشتن این موضوع منافع قابل توجهی دارند:
The prohibition against talking about menstruation — shh … that’s dirty; that’s gross; pretend it’s not going on; just clean it up — breeds a climate where corporations, like femcare companies and pharmaceutical companies, like the makers of Lybrel and Seasonique, can develop and market products of questionable safety. They can conveniently exploit women’s body shame and self-hatred. And we see this, by the way, when it comes to birthing, breastfeeding, birth control and health care in general. The medical industrial complex depends on our ignorance and discomfort with our bodies, after all.
هجمه تاریخی بر زنان جهت عدم حضور درجامعه ابعاد مختلفی دارد.... ماندن در دشتان !!!
پاسخحذف